Kamienne krzyże opowiadają krwawe dramaty

Trzy krzyże pojednania – okolice Jaksina

Określenia “krzyż pojednania” i “krzyż pokutny” są tożsame, starsze określenie “krzyż pokutny” jest bardziej popularne i używane od dawna, nowsza nazwa “krzyż pojednania” odnosi się trafniej do roli i charakteru sądowej umowy pomiędzy rodzinami.

W bardzo wielu miejscowościach Dolnego Śląska natknąć się można na kamienne krzyże – zwykle są wielkości około metra, wyrzeźbione dość prosto, nawet prymitywnie. Najczęściej były pozbawione detali – czasem proste ryty przedstawiają narzędzie, którym zadano śmierć (rzadziej były one przedstawiano w formie wypukłej płaskorzeźby).

Krzyż z rytem miecza – okolice Czernicy, Góry Kaczawskie

 Zbrodnie w afekcie na rozstajach dróg

Krzyże pokutne stawiano w miejscu dokonania zabójstwa na mocy umowy pojednawczej pomiędzy dwiema rodzinami.  Zabójstwa – czyli odebrania życia w czasie pokoju – były to czyny popełnione w afekcie np. podczas bójki. Jeśli zbrodnie popełniane były rozmyślnie, z premedytacją i były zaplanowane to podlegały innym, znacznie surowszym prawom. Krzyż pojednania, który wcześniej nazywano krzyżem pokutnym (skutek niedokładnego tłumaczenia z niemieckiego) spotykamy głównie w tych częściach Polski, w których w średniowieczu i później obowiązywały prawa związane z osadnictwem niemieckim.  Umowa pojednawcza miała na celu zadośćuczynienie poszkodowanej na skutek zabójstwa rodzinie i obejmowała różne formy. Głównym sposobem było finansowe wsparcie dzieci czy żony zabitego, sam zaś krzyż był tylko formą upamiętnienia osoby której odebrano życie. Miało pomóc także jego duszy, gdyż przy krzyżach zwyczajowo odmawia się modlitwy za zmarłych.

Czasem krzyże pojednania stawiano na rozstajach dróg niedaleko miejsca zbrodni, czy przy kościołach – tak, aby modlitwy za duszę zabitego były częstsze. W późniejszych wiekach porozrzucane po okolicy krzyże zbierano w jednym miejscu – często je spotykamy  jako elementy murów kościelnych czy jako “romantyczne” akcenty  dawnych przypałacowych założeń parkowych.

Okolice Mysłakowic – krzyż pokutny (pojednania)  z rytem miecza

Krzyż pokutny lub kapliczka – by o duszy ofiary wspominać mogli wędrowcy

Czasem, jeśli takie były postanowienia umowy pojednawczej między rodzinami zabitego i zabójcy zamiast krzyża wykonywano kapliczkę z kamienia – kapliczkę pojednania (kapliczka pokutna). Krzyże i kapliczki były rzeźbione z różnych materiałów – najczęściej wykorzystywano taki rodzaj kamienia, który był najbardziej popularny wśród okolicznych kamieniarzy. Dziś monolityczne krzyże mają często utrącone ramiona – to skutek naturalnej erozji (pękanie na skutek oddziaływania temperatur, wody, naprężeń)  lub innego oddziaływania przyrody ( np. przewrócenie się drzewa) oraz niestety, dość często przyczyną uszkodzeń jest nieostrożna działalność człowieka ( prace polowe, budowlane, drogowe). Zdarza się też, że prace ziemne odsłaniają zapomniane i zasypane krzyże.

Krzyż pojednania (pokutny) z napisem “memento”- okolice Miedzianki

Miejscem w pobliżu Wrocławia, gdzie znajdziemy zespół  aż czterech krzyży pojednania jest Wierzbna (między Żarowem a  Świdnicą tu mapka ) –  w bardzo klimatycznym, zapomnianym parku dawnego pałacu opata i klasztoru. Dodatkowo, w pobliżu miejscowości na polach uprawnych są jeszcze dwa kamienne krzyże.

Krzyż pojednania (pokutny)  – leśne okolice Czernicy w Górach Kaczawskich. Wyryty bandolet jako narzędzie zbrodni oraz data.

Piękny, wysoki na 240 cm krzyż w lesie nieopodal Kijowic – ryt Chrystusa Ukrzyżowanego oraz klęczącego rycerza – zabitego Konrada, z datą jego tragicznej śmierci – 1357 .

Trzy krzyże pokutne (pojednania) – okolice Jaksina

Psary – krzyż w dawnym porku przypałacowym, dziś to las

Maltański krzyż pojednania z okolic Goli Świdnickiej

Krzyż pojednania w murze  przykościelnym  – wyryte narzędzia zbrodni. Miłków

Psary – krzyż w dawnym porku przypałacowym, dziś to las

Krzyż pojednania (jeden z czterech) w dawnym  parku przy pałacu opatów w Wierzbnej

Krzyż pojednania w dawnym  parku przy pałacu opatów w Wierzbnej

Krzyż pojednania – bandolet jako narzędzie zbrodni -Czernica

Trzy krzyże pokutne w murze  przykościelnym – Miłków

Cztery krzyże pojednania pod kościelnym murem w miejscowości Słup

Krzyż  (jeden z trzech) – oklice Jaksina

Psary – krzyż w dawnym porku przypałacowym, dziś to las

Piękny, wysoki na 240 cm  krzyż w lesie nieopodal meijscowości Kijowice – ryt Chrystusa Ukrzyżowanego oraz klęczącego rycerza – zabitego Konrada,  z datą jego tragicznej śmierc i – 1357 .  

Krzyż pojednania (jeden z czterech) w dawnym  parku przy pałacu opatów w Wierzbnej

Maltański krzyż pojednania z okolic Goli Świdnickiej

Krzyż pojednania w Sobótce Zachodniej

Krzyż pojednania pod kościelnym murem w miejscowości Słup

Krzyż pojednania i kapliczka pojednania pod kościelnym murem w miejscowości Słup

Krzyż pojednania na Przęleczy  Kowarskiej – najwyżej połozony tego typu zabytek w Polsce

Okolice Mysłakowic – krzyż pojednania z rytem miecza

Krzyż pojednania – Strzyżowiec, Góry Kaczawskie

---

© Jeśli prezentowane fotografie chcą Państwo wykorzystać proszę o kontakt . Zdjęcia i tekst chronione są prawem autorskim.