Zamek w Gościszowie – tu straszy historia

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie, jest od wielu lat zabytkiem w stanie malowniczej ruiny. Jego liczne zakamarki i ogólny stan zapomnienia (…zaniedbania) dodają tym dość rozległym ruinom tajemniczości i swoistego uroku. W chwili obecnej ruiny stanowią własność prywatną, są ogrodzone i można je obejrzeć spoza ogrodzenia. Dzięki fotografiom sprzed kilku lat możemy wybrać się na wędrówkę po tym ciekawym obiekcie.

Wnętrza

Gościszów położony w pobliżu Bolesławca, a zamek tu założony przez wieki był świadkiem burzliwych dziejów tej części Europy. Jego obecny stan ruiny przypomina o tragicznych wydarzeniach XX wieku, jednocześnie budząc zainteresowanie bogatą przeszłością i architektoniczną ewolucją tego miejsca. Od średniowiecznej warowni po renesansową rezydencję, zamek w Gościszowie ilustruje zmieniające się potrzeby i gusta możnych rodów, które na przestrzeni wieków władały tymi ziemiami.

Zamek w Gościszowie – ruiny 

 Ruiny porośnięte są bujną roślinnością, co utrudnia orientację w labiryncie murów i korytarzy. Wnętrza są zawalone gruzem i niedostępne z powodu porastającej je roślinności. Niemniej jednak zachowały się fragmenty muru obwodowego, części ścian zewnętrznych i działowych z renesansowymi szczytami, resztki zdobień, kamieniarka okienna, fragmenty schodów oraz średniowieczne piwnice. W 2006 roku z renesansowego portalu zachowały się jedynie dwa fragmenty pilastrów, a w 2023 roku portal uznawano już za nieistniejący. Teren zamku jest w rękach prywatnych, choć możliwy jest do oglądania z zewnątrz. Niestety, przez wiele lat ruiny były zaniedbane i zaśmiecone przez okolicznych mieszkańców. W 1965 roku podjęto częściowe prace zabezpieczające, które jednak nie powstrzymały dalszej destrukcji. Warto wspomnieć, że w 2023 roku ruiny zamku były wystawione na sprzedaż, co może otworzyć nowy rozdział w jego historii. Na północ od zamku znajduje się park krajobrazowy, a na zachodzie zachowały się zabudowania folwarczne z budynkiem bramnym z 1605 roku (pełniącym funkcję spichlerza), Domem Kawalerów i oranżerią, świadczące o rozległości dawnego majątku.

Jak wyglądał zamek sto lat temu możemy zobaczyć na dawnej widokówce.

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie

Pierwsze wzmianki o zamku w Gościszowie pochodzą z 1294 roku – co wskazuje na jego powstanie pod koniec XIII wieku. Prawdopodobnie inicjatorem budowy był książę wrocławski Henryk III Biały, który w tym samym roku przejął te tereny. Niektóre źródła sugerują jednak, że fundatorem mógł być książę głogowski Henryk III. Ta subtelna różnica w identyfikacji fundatora odzwierciedla złożoną strukturę polityczną śląskich księstw w tym okresie, gdzie powiązania między różnymi liniami Piastów były nierzadkie. Możliwe, że zamek wzniesiono na miejscu wcześniejszej osady słowiańskiej, co sugeruje długotrwałe znaczenie strategiczne tego wzgórza. W 1318 roku Gościszów należał już do rycerza Gebharda von Querfurt, a zapis o “warownej rezydencji” z tego okresu świadczy o tym, że nawet w początkach XIV wieku miejsce to pełniło funkcje obronne i mieszkalne. W 1371 roku zamek stał się własnością Johanna von Greißlau, a od 1381 roku przez około 250 lat pozostawał w rękach rodu von Warnsdorf. Długi okres władania przez tę rodzinę miał kluczowe znaczenie dla rozwoju zamku.

Zamek w Gościszowie

Portale okienne

Oficyna

W XVI wieku, za sprawą Kaspra von Warnsdorf, średniowieczna warownia przeszła gruntowną przebudowę i została przekształcona w renesansową rezydencję. W tym czasie dobudowano nowe skrzydła mieszkalne i ozdobne portale, co odzwierciedlało zmieniające się trendy architektoniczne i rosnące znaczenie komfortu oraz reprezentacyjności siedzib szlacheckich. W latach 1541-1643 dla rodu von Warnsdorf wzniesiono tak zwany “zamek na wodzie”, wykorzystując mury starszej konstrukcji. Określenie to sugeruje obecność fosy, potwierdzonej w wielu źródłach 2, która stanowiła element obronny i podnosiła walory estetyczne rezydencji. W 1603 roku Kacper von Warnsdorf wraz z żoną Heleną von Zedlitz dokonali dalszej przebudowy w stylu późnego renesansu.

Zamek w Gościszowie

Ruiny

Zamek w Gościszowie

W 1635 roku Gościszów stał się własnością rodziny von Bibran-Modlau. W XVIII wieku, za ich panowania, przeprowadzono kolejne zmiany w układzie przestrzennym i wystroju rezydencji, co świadczy o ciągłym dostosowywaniu zamku do aktualnych potrzeb i gustów. Od 1828 roku aż do końca II wojny światowej zamek należał do rodziny von Schoenberg i ich spadkobierców. Ród ten znany był ze zgromadzonej w Gościszowie imponującej kolekcji rzeźb oraz ogromnej biblioteki, zawierającej między innymi listy i osobiste przyrządy Mikołaja Kopernika. W 1930 roku ówczesny właściciel, Friedrich Karl von Eggeling, podjął decyzję o przywróceniu zamkowi form renesansowych, jednak jego plany nie zostały zrealizowane z powodu jego antyhitlerowskiej postawy i małżeństwa z Żydówką. Podczas II wojny światowej zamek pełnił funkcję miejsca spotkań antynazistowskiej opozycji. Tragiczny los budowli przypieczętowało zbombardowanie przez niemiecki samolot (przez pomyłkę?) 3 marca 1945 roku, w wyniku czego wybuchł pożar, który doszczętnie zniszczył zamek, bibliotekę i dzieła sztuki. Od tamtej pory zamek pozostaje ruiną.

Mury zamkowe, pozostałości fosy, ciekawy budynek oficyny (Dom Kawalerów)

Zamek w Gościszowie. Dom Kawalerów (oficyna)

Brama folwarczna

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie

Zamek w Gościszowie. Oficyna – Dom Kawalerów.

Najstarszą murowaną częścią obronną zamku był kolisty mur obwodowy o grubości do 2 metrów, z szeroką ostrołuczną bramą od wschodu. Część mieszkalną stanowiła piętrowa, podpiwniczona wieża o wymiarach 7,8 x 10 metrów, usytuowana w północno-zachodniej części zamku, naprzeciwko bramy. Zarówno mur, jak i wieża zbudowane były z nieobrobionych kamieni, przy czym narożniki wieży zaakcentowano obrobionymi ciosami. Taki układ i charakterystyka budowy odpowiadają typowym założeniom średniowiecznych zamków, gdzie priorytetem była obronność. W XVI wieku, w okresie renesansu, dziedziniec zamkowy otoczono od zachodu, południa i wschodu nowymi, renesansowymi budynkami mieszkalnymi i gospodarczymi. Charakteryzowały się one ścianami zwieńczonymi trójkątnymi szczytami i ozdobionymi dekoracją sgraffitową. Zastosowanie sgraffita było charakterystyczne dla architektury renesansowej na Śląsku i świadczyło o przyjęciu współczesnych trendów artystycznych przez właścicieli zamku. Całość otaczała fosa, przez którą przerzucono most prowadzący do nowej bramy w murze zachodnim. Do zespołu zamkowego należały również budynki gospodarcze położone na północ od zamku, w tym Dom Kawalerów. W 1780 roku, podczas przebudowy, dodano główny most nad fosą. W późniejszym okresie, w latach 1848-1856, przeprowadzono przebudowę w stylu późnego klasycyzmu, a pod koniec XIX wieku zmodernizowano zamek w stylu neogotyckim. Warto wspomnieć o barokowym moście kamiennym z bogato zdobionym portalem, na którym znajdował się fryz z herbami rodów von Warnsdorf, Nostitz, Braun i innych, co ilustrowało złożone powiązania rodzin szlacheckich w regionie. Ostatecznie zespół zamkowy przyjął wieloelementową i nieregularną formę, zbudowaną na planie zbliżonym do owalu, z korpusem głównym od strony północno-zachodniej oraz dwoma skrzydłami otaczającymi czworoboczny dziedziniec.

Zamek w Gościszowie

© Jeśli prezentowane fotografie chcą Państwo wykorzystać proszę o kontakt . Zdjęcia i tekst chronione są prawem autorskim.

Zobacz także zamek Bolczów