Skalnik usiany pamiątkami Wielkiej Wojny

Minęło ponad sto lat od czasów gdy na frontach zachodniej, południowej i środkowej Europy trwała Wielka Wojna. Choć Dolny Śląsk nie był teatrem działań wojennych, to możemy odszukać tu sporo pamiątek bezpośrednio związanych z I Wojną Światową.  Jeszcze w wielu miejscowościach Dolnego Śląska znajdziemy zapomniane pomniki poległych w tej wojnie mieszkańców.  Są też i inne ślady wojennych zmagań – choćby okazały obelisk przy drodze na przełęcz Kowarską – to pomnik niemieckich lotników z tego okresu. We Wrocławiu znajdziemy malowniczy cmentarz żołnierzy włoskich przy ulicy Grabiszyńskiej. Są też pamiątki przypominające o tej pierwszej w XX stuleciu hekatombie nie tak znane i dość zaskakujące.

Skały na zachodnim zboczu Skalnika – inskrypcja “Gott strafe England ! 1914 “

Kamienne wezwanie

Na zachodnim zboczu Skalnika (najwyższe wzniesienie Rudaw Janowickich), wśród świerkowego lasu natrafimy na grupę skał  – bezimiennych, niezbyt wysokich, wiele jest takich na Skalniku. Jednak te skały różnią się od pozostałych – na jednym z granitowych bloków, w  jego szczytowej części zachował się wykuty fachową ręką spory napis.

Każda z liter  czy cyfr ma wysokość około 40 centymetrów  – i  układają się w zamarłe w skale od stu lat wezwanie.  Napis wykuty w  granicie to słowa :

 “Boże ukarz Anglię!” 1914.  

(“Gott strafe England!” 1914.)

Skąd taki napis w środku górskiego lasu ?  Zapraszam na krótką podróż w czasie – jest rok 1914, wybucha niespodziewanie wojna.  Wojna ta, to konflikt właściwie rodzinny – gdyż niemiecka, angielska i rosyjska monarsza rodzina były ze sobą mocno skoligacone. Także ówcześni właściciele dóbr pod Skalnikiem (pałac Nowy Dwór i Radociny, obecnie część Kowar) książęca para von Reuss miała bliskie więzy krwi z byłym angielskim domem panującym z linii hanowerskiej. Jak bliskie ? Otóż księżniczka Feodora von Reuss była pierwszą prawnuczką ikony brytyjskiej potęgi – królowej Wiktorii.

Boże ukarz Anglię! 1914. 
(Gott strafe England! 1914.)

„Gott strafe England ” to propagandowe hasło używane przez armię niemiecką podczas I wojny światowej. Wyrażenie oznacza „Niech Bóg ukarze Anglię”. Zostało stworzone przez niemiecko-żydowskiego poetę Ernsta Lissauera (1882–1937), który napisał również wiersz Hassgesang gegen England (Piosenka nienawiści przeciwko Anglii). Niemiecki cesarz była zachwycony i nagrodził autora Orderem Czerwonego Orła.              Żródło – Wikipedia

Austryjacki pisarz Stefan Zweig  tak pisał w swych wspomnieniach  o efektach „piosenki nienawiści”:

„Wiersz wpadł jak bomba do składu amunicji. Być może ten wiersz działał lepiej w Niemczech niż nawet „Wacht am Rhein” (“Straż na Renie”)… ​​Cesarz był zachwycony i dał Lissauerowi Order Czerwonego Orła, wiersz został wydrukowany we wszystkich gazetach, nauczyciele go przeczytali dzieciom, wcześniej oficerowie wyszli na front i wyrecytowali je żołnierzom … Wkrótce wśród siedemdziesięciu milionów Niemców nie było ani jednej osoby, która by nie znała „piosenki nienawiści przeciwko Anglii” od pierwszej do ostatniej linii… ”

Skały na zachodnim zboczu Skalnika – inskrypcja “Gott strafe England ! 1914 “

Grobowce Feodory I Heinricha von Reuss na zalesionym wzgórzu w Wojkowie (Kowary), nieopodal Domu Kata

Ryty Henricha XXX von Reuss

Wojna która to miała się zakończyć  szybkim zwycięstwem a która niespodziewanie zabierała przez długie lata miliony młodych ludzi – wracali oni do swych wiosek jedynie w formie imienia, nazwiska i daty śmierci na kamiennych płytach wspólnego pomnika. Można sobie wyobrazić żal, wściekłość, frustrację wszystkich tych, których dotknęły straty najbliższych. Jednak  ów napis na skale nie powstał spontanicznie wykuty przez jakiegoś ojca, który stracił syna – to było z pewnością zamówienie Henricha XXX von Reuss.  Książę miał niemałe zamiłowanie do umieszczania na przydrożnych głazach swoich leśnych posiadłości różnego rodzaju inskrypcji rytych w granicie. Były to nazwy leśnych dróg czy urokliwych miejsc, czasem był to herb, monogram – wszystko to można do dziś zobaczyć w lasach Skalnika – szczególnie wiele inskrypcji zachowało się przy leśnej drodze od Przełęczy pod Średnicą po Kamienną Ławkę (patrz na fotografie poniżej). Kamienne  wezwanie Boga do ukarania Anglii  jest największą ze znanych mi inskrypcji w skale w dawnych dobrach księcia von Reuss – koszty kamieniarza musiały być spore a z pewnością napis ten nie mógł powstać bez zgody księcia. Rodzinne koligacje książęcej pary potęgowały zapewne wojenną frustrację i zaważyły także na decyzji uwiecznienia tej politycznej i propagandowej odezwy do Wyższej Instancji. 

Ryty – najczęściej nazwy leśnych dróg na stokach Skalnika

Choroba królewska

Feodora od swej słynnej nieżyjącej prababki brytyjskiej królowej Wiktorii otrzymała niechciany prezent – rzadką, nieuleczalną dziedziczną chorobę krwi – porfirię . O Feodorze i porfirii było kilka lat temu dość głośno za sprawą profesora angielskiego uniwersytetu, który w Kowarach pobierał materiał do genetycznych badania szczątków księżnej  – przy tej okazji jedna z wyspiarskich sieci telewizyjnych realizowała film.

Pozostały kamienne ryty

Książę zmarł tuż przed jej rozpoczęciem a księżna Feodora dręczona porfirią co jakiś czas powtarzała próby samobójcze. W sierpniu 1945 roku odebrała sobie życie w wyniku zaczadzenia. Książęca para nie miała dzieci, zatem wraz z tą śmiercią ród von Reuss wygasł. Szczątki księżnej i księcia na leśnym rodowym cmentarzyku nie zaznawały długo spokoju – aż do 2009 roku, kiedy to Urząd Miejski w Kowarach zorganizował ponowny pochówek i uporządkował teren porośniętego pięknym bukowym lasem wzgórza.

 Tu mapka – grobowce rodziny książęcej von Reuss

Jak trafić do skały z wojenną odezwą do Boga ? – Tu mapka- Skała z polityczną odezwą do Boga na Skalniku

Skalnik – Boże ukarz Anglię ! 1914.  (Gott strafe England ! 1914.)

 
© Jeśli prezentowane fotografie chcą Państwo wykorzystać proszę o kontakt . Zdjęcia i tekst chronione są prawem autorskim.

Boże ukarz Anglię! 1914. Pamiątka I Wojny Światowej – skała z rytem w języku niemieckim “Gott stafe England! 1914 – piosenka nienawiści – Skalnik, Rudawy Janowickie