Krajobraz z krzyżem

Beskid Niski. Bartne

Krzyże

Krzyż to element małej architektury o charakterze głównie sakralnym – choć, nie tylko – jest powszechny w naszym krajobrazie od kilkunastu wieków. Znak ten ma wiele odmian różniących się nieco graficznie – jest krzyż łaciński, krzyż grecki, krzyż maltański, krzyż św. Andrzeja, krzyż prawosławny oraz wiele innych. Prócz czysto religijnego, chrześcijańskiego znaczenia kultowego był i jest wykorzystywany jako symbol upamiętnienia ludzi czy dramatycznych historii. Znajdziemy go na rozstajach dróg, mogiłach, w miejscach tragedii – odczytywany bywa jako ostrzeżenie dla żyjących i przypomnienie, upamiętnienie minionych zdarzeń.

Krzyże są ważną częścią materialnej spuścizny historycznej danego regionu – w zestawieniu poniżej obecne są głównie zachowane krzyże z terenów, na których po drugiej wojnie nastąpiła wymiana ludności. Krzyże te to często jedyna pamiątka po wcześniejszych mieszkańcach. Przykładem może być jest Beskid Niski czy Dolny Śląsk. w dawnym łemkowskim Bartnem pracowało wielu utalentowanych rzeźbiarzy a ich dzieła w postaci kapliczek czy krzyży na mogiłach zachwycają surowym pięknem. Można je odnaleźć w najbliższej i dalszej okolicy szukając miejsc po dawnych wsiach czy cmentarzach. Także na aktualnych miejscach pochówku zachowało się sporo zabytkowych kamiennych krzyży.

Symbol ten dziś stawiany jest często jako rodzaj upamiętnienia – najwięcej widzimy ich przy drogach, w miejscach tragicznych wypadków. Kilkanaście lat temu, na przełomie wieków stawiane były często krzyże milenijne. Niestety, sporo jest takich, których jedyną cechą wyróżniającą jest wielkość. Cóż, miejscowych rzeźbiarzy – kamieniarzy zastąpiły firmy stawiające konstrukcje stalowe.