Jeleniem być. Niełatwe życie koronowanego króla lasu.

Jeleń szlachetny. fot.Krzysztof Romańczukiewicz

Ciężar kilkunastu kilogramów noszony na głowie od jesieni poprzez zimę aż do przedwiośnia …. kto spróbuje? Tyle średnio waży w pełni rozwinięte poroże 10-12 letniego jelenia. Cóż, władza musi ciążyć… Oczywiście władza jest magnesem dla płci przeciwnej i ona czyni, iż taki rogacz – byk jest atrakcyjny dla powabnych łani.

Jeleń szlachetny. fot. Krzysztof Romańczukiewicz fotoPort.pl

Wspaniałe poroże dorosłego byka musi być zauważone przez grupkę łani. Jeleń szlachetny. Karkonosze. fot. Krzysztof Romańczukiewicz

Nim jednak posiadacz wspaniałego poroża zgarnie pulę w postaci grupki pragnących zajść w ciążę łani – musi się wykazać. Nie tylko imponującym pokrojem, lśniącą płową sierścią i wieńcem na głowie. Musi być odważny, waleczny, zwinny i silny. Myślę, że wygrana w czasie walki byków to także kwestia obranej strategii oraz wyćwiczonej techniki natarcia i obrony przy użyciu swego rozgałęzionego oręża. Już młode, kilkuletnie osobniki zapamiętale trenują potyczki gdy tylko im na głowach coś wyrośnie.

Ukryte z boku łanie cierpliwie czekają na wynik walk i zwycięzcę rykowiska. Karkonosze. fot.Krzysztof Romańczukiewicz

Młode samce nawet w okresie przedwiośnia ćwiczą fechtunek – a przy okazji starają się zrzucić poroże. fot.Krzysztof Romańczukiewicz

Do prawdziwych walk o samice dochodzi jednak dopiero gdy jeleń – byk poczuje w sobie moc – nabierze ciała, siły i umiejętności – i dojrzeje w nim przeświadczenie, iż może stanąć w szranki z wytrawnymi wojownikami. Samce – zwykle po pierwszych nocnych przymrozkach września – rozpoczynają rykowisko. Ich wieczorne donośne nawoływania niosą się w w górskich dolinach rozległym echem nadając tej porze roku swoistego kolorytu. Podczas jesiennych walk czasem leje się krew, rzadko jednak są ofiary śmiertelne. Zapach buzujących hormonów rykowiska nawet ludzki węch jest w stanie wyczuć na kilkaset metrów. Jelenie tracą wtedy swoje zwykłe zachowania obronne – pochłonięte, wręcz otumanione rytuałem rykowiska stają się łatwym łupem myśliwych.

Posłuchaj nagrania dźwięków rykowiska

Jeleń szlachetny. Grupa młodych samców u schyłku zimy. fot.Krzysztof Romańczukiewicz fotoPort.pl

Jeleń szlachetny, jeleń

(Cervus elaphus)

Waga i wielkość dorosłego byka – 200 -320 kg, wysokość w kłębie do 140 cm
Waga łani – ok.150 kg

Pożywienie: rośliny zielne, liście drzew i krzewów, młode pędy i gałązki drzew, zimą kora, wrzosy, porosty, mchy. Bywa że zjadają rośliny uprawne – buraki, kapustę, zboża czy ziemniaki.

Długość życia – do ok.20 lat

Ilość snu na dobę – kilkanaście minut

Ciąża – 235 dni

Zrzuty poroża: luty- kwiecień

Byki przez 3-4 tygodnie rykowiska nic nie jedzą, piją jedynie wodę. Tracą w tym czasie 40-60 kg wagi.

Jeleń szlachetny – największa chmara jaką widziałem liczyła około 150 osobników. Gdy to stado ruszyło – ziemia zadrżała… Schyłek lata w Górach Stołowych. fot.Krzysztof Romańczukiewicz

Jelenie w czasie zimy i na przedwiośniu tworzą przyjacielskie grupy – osobne chmary samców i osobne samic z młodymi oraz 2-3 latkami obojga płci. Stado łań i młodzieży prowadzi doświadczona samica zwana licówką – tu widoczna przed chmarą, zwrócona frontem do obiektywu. To ona dba o bezpieczeństwo stada. Takie grupy można spotkać zimą oraz na przedwiośniu – później jelenie prowadzą bardziej indywidualny tryb życia. fot.Krzysztof Romańczukiewicz fotoPort.pl

Hern pod Trzema Siostrami

Spotkania sam na sam z tym gatunkiem mogą zapaść głęboko w w pamięć – wciąż żywe mam pewne zdarzenie w Górach Bialskich. Późnym, letnim popołudniem samotnie zmierzałem do grupy skał Trzy Siostry – miejsca z klimatem, gdzie często spędzałem noc pod chmurką. Idąc tak, tuż przede mną nie wiadomo skąd, niemal bezszelestnie, wolno i z niebywałym dostojeństwem wyszedł wspaniały jeleń. Znaleźliśmy się przed sobą – dzieliło nas jakieś dwa-trzy metry. Nasze spojrzenia się spotkały… i trwało to dobrą chwilę. Byłem pod ogromnym wrażeniem nikłego dystansu jaki nas dzielił a przede wszystkim zaskoczyła mnie wielkość tego zwierzęcia. Jeleń patrzył na mnie z góry! Jego spojrzenie było niczym z disnejowskiej bajki. Powłóczyste i łagodne, nie brak jednak mu było bystrości i jakby dostojeństwa. Król, prawdziwy władca – niczym mityczny Hern. Staliśmy tak patrząc na siebie – mogłem przyjrzeć się dobrze ogromnemu porożu, które pokryte było delikatnymi włoskami scypułu. Sierść miał gładką, nastawione uszy badawczo łapały mój oddech (który wstrzymywałem chcąc pewnie przedłużyć tę chwilę), ciemne lustro nosa odbijało słoneczne promienie. To było jakby nierealne… W końcu odwrócił głowę i odszedł przed siebie podobnie jak przyszedł – zupełnie bez pośpiechu, bez trwogi. Stałem w bezruchu czas jeszcze jakiś , zastanawiając się czy to spotkanie było rzeczywiste.